Akut Pankreatit Nedir?

Pankreas, midenin arkasında, retroperitoneal bir organdır (75-100 gr, 15-20 cm). Pankreas, hem hormon hem de sindirim enzimleri salgılayan bir salgı bezidir (endokrin ve ekzokrin). Salgıladığı başlıca hormon insülindir, kan şekerini düşürür.

Pankreatit pankreasın inflamasyonu demektir (Türkçe karşılığı pankreas yangısı ya da iltihabı). 2 çeşittir; akut pankreatit ve kronik pankreatit. Pankreatitin kelime anlamı, pankreas iltihabı olsa da, hem akut hem de kronik pankreatitte gelişen iltihabi reaksiyon, bakterilere bağlı değildir.

Akut pankreattit, pankreasın nonbakteriyal akut inflamasyonudur (iltihabi reaksiyon). Pankreasın kendi enzimleriyle kendini sindirmesi sonucu oluşur (normalde bu enzimler, ince bağırsakta çalışmalıdır).

Gelişmiş ülkelerde akut pankreatititin %40-70’i safra kesesi taşına (kolelitiazis), %25-30’u alkole bağlıdır.

Ağrı ve hastalık birden başlar (30 dk-1 saat). Akut pankreatitlerin %90-95’i hafif seyreder ve medikal tedavi ile 24-48 saat içinde yatışır. %5-10 ihtimalle ise pankreas nekrozu (nekrotizan pankretit) gelişir. Nekrotizan pankreatitlerin bir kısmında ise organ yetmezliği ve pankreasta infeksiyon ortaya çıkar (enfekte pankreatik nekroz). Bu en son iki grupta mortalite %15-25 gibi yüksektir.

Kronik Pankreatit: Pankreastaki inflamasyon sürekli ve ilerleyicidir. Akut pankreatitten farklı olarak irreverversibldir (geri dönmez, iyileşmez). Pankreas dokusunda yavaş yavaş fibrozis gelişir. Bu, pankreasta hem gözle görülür değişikliklere (organda küçülme, sertleşme, kanallarda genişleme), hem de hormon ve enzim yetersizliğine neden olur (diyabet, ve malabsorbsiyon). En belirgin özelliği, karın ağrısıdr. Bu ağrı kimilerinde ataklar şeklinde iken (arada ağrısız dönemler vardır), kimi hastalarda ise süreklidir.

Alkolizm, kronik pankreatit en sık nedeni olmakla birlikte, otoimmün hastalıklar, safra taşı, kistik fibroz, ve başka nedenler de olabilir.

Akut Pankreatit Patofizyolojisi (Etyopatogenezi, Nasıl Oluşur?)

Obstrüksiyon-Sekresyon Teorisi

Obstrüksiyon; Çeşitli hayvan çalışmalarında pankreatik kanalın bağlanması sonucunda akut ödematöz pankreatit geliştiği saptanmıştır. Bu bulgulara bağlı olarak safra taşları ile gelişen akut pankreatit açıklanabilir.

Alkol; Akut alkolik pankreatitde benzer bir mekanizma ile gelişmektedir. Alkol Oddi sfinkterinde spazma neden olmaktadır.

Ortak Kanal Teorisi

1901 de yapılan bir otopsi sonucunda koledok ve Wirsung arasında bir ortak kanalın olduğu saptanmış ve buna dayanarak pankreas içine safra reflüsü ile akut pankreatit geliştiği ifade edilmiştir.

Duodenal Reflü Teorisi

Yine hayvan deneylerinde duodenal içeriğin papilla Vatere reflüsü ile akut pankreatit geliştiği gösterilmiştir. Ancak insanlarda bu mekanizmanın işlediğini gösteren objektif bulgular yoktur.

Artmış Pankreatik Kanal Geçirgenliği

Hayvan çalışmalarında çeşitli koşullar altında normalde kanalda bulunan pankreas enzimlerinin doku arasına kaçtığı gösterilmiştir.

Enzim Otoaktivasyonu

Hayvan çalışmalarında tripsinojenin intrapankreatik otoaktivasyonu gösterilmiştir.

Akut Pankreatitin Doğal Seyri ve Komplikasyonları (Akut Pankreatit Gelişen Bir İnsanda Neler Olablir?)

(Skorlama Sistemlerinin Mantığının Anlaşılması İçin Bunlarım Bilinmesinde Fayda Var)

• Ödematöz (interstitiel) pankreatit; genellikle medikal tedavi ile 24-48 saatte geriler.
• Hemoraji (hemorajik pankreatit): Pankreas dokusu içine ve çevresine kanama olur. Akut pankreatitin nadir bir komplikasyonudur. 3 türlü olabilir; pankreatik psödoanevrizmanın kanaması (%60), pankreas nekrozundan diffüz kanama (%20), pankreatik psödokistten kanama (%20).
• Pankreas Nekrozu (nekrotizan pankreratit)
• Pankreas apsesi, enfekte pankreatik nekroz, WON
• Sıvı kolleksiyonu
• Psödokist
• Organ Yetmezliği