Travma Nedir, Tipleri (Çeşitleri)

Travma Nedir?

Travma Yunanca bir kelimedir, "yara" demektir. Yunanlılar bu terimi yalnızca fiziksel yaralanmalar için kullanmış olmalarına rağmen, günümüzde travma duygusal yaralanmaları da kapsamaktadır. Travmaya bağlı fiziksel yaralanmanın iyileşmesinden sonra, psikolojik belirtiler de bırakabileceğini artık biliyoruz. Duygusal travmaya karşı psikolojik tepkiler; travma sonrası stres bozukluğu olarak adlandırılmaktadır (posttravmatik stres bozukluğu, post-traumatic stress disorder, PTSD). Posttravmatik stres bozukluğu, genellikle savaş, doğal afet veya cinsel - fiziksel taciz gibi son derece stresli bir olaydan sonra meydana gelir. Semptomları; depresyon, anksiyete (kaygı), geçmişe dönme (flashback) ve tekrarlayan kabusları içerir. Cerrahinin ilgilendiği travma şekli fiziksel travmalardır (yaralanmalar). Travmaların belkide en önemli yanı prematür ölümlere neden olmasıdır. İronik olarak travma aynı zamanda tıbbın gelişimine katkıda sağlamıştır (özellikle savaşlar ve trafik kazaları). Örneğin birinci dünya savaşı sırasında, Amerikalı cerrah George Crile, Jr. ‘ın (1907-1992) önerdiği intravenöz deniz suyu infüzyonu, sıvı tedavisi olarak askerlere uygulanmış ve daha sonra sivil hayata da geçmiştir. Yine şokun patogenezinin anlaşılması da bu döneme rastlar. Kore savaşı sırasında yaralının helikopterle hızlıca transportu ve hemorajik şokta elektrolit solüsyonlarıyla beraber kan transfüzyonu hakkında tecrübe kazanılmıştır.

Multipl Travma, Politravma, Çoklu Travma, Multitravma, Nedir?

Kelime anlamı; vücudun en az iki bölgesinde ciddi yaralanma anlamına gelmekle birlikte genellikle anlatılmak istenen kişinin ağır yaralandığıdır. Multipl travmada diğer dikkat edilmesi gereken nokta da, görünen yaralanma en önemlisi olmayabilir ve atlanan yaralanma olasılığı yüksektir (missed injury).

Travma Tipleri (Türleri, Çeşitleri)

  • Künt travma (En çok trafik kazalarına bağlıdır)
    • Kompresyon (ezilme)
    • Yırtılma (Sabit olan ve olmayan organlar arasında)
      • Örn torasik aorta & arkus aorta
      • Dalak, böbrek pedikülü & organ
    • Basınç (Taşıtla önden çarpışma, örn direksiyon)
      • Diyafram
      • Mesane
      • Bağırsaklar, akciğerler
  • Penetran Travma (delici-kesici aletle)
    • Düşük enerjili (Bıçak, şiş)
    • Orta enerjili (Tabanca ve bazı tüfekler)
    • Yüksek enerjili (Askeri ve Av tüfekleri)
  • Düşme
    • Çocuk ve yaşlılarda sık
  • Yanıklar
  • Patlamaya Bağlı Travma

Trafik Kazaları

Araç İçi Tarfik Kazası

1. Önden çarpma. Ya bacak ve kalça yaralanması ya da gövde ve kafa yaralanması ile sonuçlanı. 2. Yandan çarpma (sarı ışık kazası). Omuz, klavikula kaburga kırıkları, akciğer yaralanması ve karın içi organ yaralanmalarına neden olabilir. 3. Arkadan çarma. Boyunda hiperekstansiyon, boyun yaralanmasına neden olur. Koltuk üzerindeki kafalık bunu önler. 4. Takla atma. Özellikle emniyet kemeri bağlı değilse, kurban vücudunun birçok kısmını çarpabilir, daha da kötüsü arabanın dışına fırlayabilir.

Motorsiklet, Bisiklet ve Moped Kazaları

  1. Önden çarpma, baş, göğüs, karın ve pelvis kırıklarına neden olur.
  2. Açılı ya da yandan çarpma. En çok bacak yaralanmalarına sonra da göğüs ve karın yaralanmalarına neden olur.
  3. Motosikletin üzerinden fırlama. Sürücü motorsikleti çarpar ve üzerinden fırlar. Çarptığı kısımda yaralanma gelişir.
  4. Motorsikleti yatırmak. Özellikle tecrübeli sürücüler bazan çarpışma kaçınılmaz olduğunda, çarpışmanın etkisini azaltmak amacıyla, motoru yatırırlar. Bu yerde sürüklenmeye ve sürtünmeye abrazyonlara neden olur. Koruyucu kıyafetler bunu önleyebilir.
Kask kullanımı kafa yaralanmalarını azaltır ancak boyun yaralanmalarını etkilemez (ne azaltır ne de artırır).

Yaya Taşıt Kazası

Yaya-taşıt kazası sadece çarpılmadan ibaret değildir. Şu aşamaları içerir.
  1. İlk darbe (Bacak yaralanmasına neden olur)
  2. Arabaya yuvarlanma (Gövde yaralanmasına neden olur)
  3. Yere düşme (çarpma) (Baş, boyun yaralanmalarına neden olur)

Yüksekten Düşme

  1. Don Juan tipi kırık (Ayak üstüne atlama). Topuk, ayak bileği, bacak, kalça kırıkları ve vertebralarda kompresyon kırığına neden olur.
  2. Asansör düşmesi. Bir önceki yaralanma ile benzerdir.
  3. Kafa üstü düşme (intihar, sığ suya dalma). Kafa, yüz, beyin ve boyun yaralanmalarına neden olur.
Yüksekten düşme aşağıdaki mekanizmalarla yaralanmaya neden olur.
  1. İlk darbe (Topuk ve ayak bileği kırığı buna örnektir)
  2. Kompresyon yaralanması (Vertebra kırığı)
  3. Deselerasyon yaralanması (Organ düşme yönünde sarkarak dmarlarının kopmasına, yada bağlalı olduğu bölgelerden yırtılmasına neden olur. Örneğin, dalak, böbrek, karaciğer, ince bağırsak ve bunların damarlarının yırtılması).

Patlama Yaralanması (Burst Injury)

  1. Patlamanın Primer Etkisi
    • Sıcaklık ve erimiş maddeler, vücut yüzeyinde yanıklara neden olur
    • Şok dalgaları, içi boş organları yaralar.
  2. Patlamanın Sekonder Etkisi
    • Şarapnel parçaları, vücuda çarparak ya da delerek yaralar.
  3. Patlamanın Tersiyer Etkisi
    • Düşme ya da çarpma. Şok dalgaları ile havalanan kurban, yere tekrar düştüğünde yine yaralanır

Penetran Yaralanmalar

Penetran yaralanma 3 tip silahla gerçekleşir.
  • Düşük Enerjili Silahlar: Bıçak, şiş
  • Orta Enerjili Silahlar: Tabanca ve bazı tüfekler (polis). Bu silahlardaki barut miktarı az dolayısıyla merminin hızı yavaş, mermi çekirdeği küçük ve simetriktir. Kişiyi etkisiz hale getirmek için tasarlanan silahlardır, öldürme kastı yoktur.
  • Yüksek Enerjili Silahlar: Asker silahları ve av tüfekleridir. Düşman yada vahşi hayvanı (örneğin yaban domuzu) tek seferde öldürmek amaçlanmıştır. Bu silahlar daha uzun namluludur. Mermi kovanı daha fazla barut içerir, bu yüzden kurşunun hızı yüksektir. Mermi çekirdeği asimetriktir, delip geçmez, vücut içinde takla atar.

Travma Kinetiği >