Toksin
Toksin; Latince bir kelimedir, canlıda oluşan zehirli madde anlamındadır. Toksin genel manada organizmayı zehirleyen maddelerdir. Toksin terimi çoğu zaman, canlı organizmalar tarafından üretilen zehirler ile sınırlandırılır (biotoksinler).
Toksinler Ne İşe Yarar
- Toksinler, fizyolojik rolü olmayan atıklar olabilir
- Canlının kendini korumak için ürettiği ürünler olabilir (Örneğin bitkilerin ürettiği fitotoksinlerin çoğu, onları böceklerden korur).
- Canlının avlanmasına yardımcı olabilir
Toksinler küçük moleküller, peptid ya da protein yapıda olabilir. Vücuda değdiklerinde yada vücutta emildiklerinde enzim ya da hücre reseptörleri ile etkileşime girerek onların çalışmasını bozar.
Toksin Biyolojik mi, Kimyasal mı?
Toksinler üretim şekilleri ile diğer kimyasal maddelerden ayrılırlar. Basitçe toksin, biyolojik olarak üretilen zehirdir. Bununla birlikte toksinin tanımlanmasında bazı anlaşmazlıklar da vardır. NATO ülkeleri toksinin biyolojik maddeler olduğunu savunurken, Warşova Paktı Ülkeleri toksini kimyasal madde olarak kabul ederler.
ABD Federal Hükümetinin kullandığı suç kodlarına göre (Title 18 of United States Code) toksinin anlam. Şu toksik maddelerdir; bitkiler, hayvanlar, mikroorganizmalar tarafından üretilenler (bakteri, virüs, mantar, rickettsiae, protozoa dahil), infeksiyöz maddeler, rekombinan olarak üretilenler.
Toksinlerin Adlandırılması
Bazan toksinler etkilerinin en fazla olduğu anatomik bölgeye göre adlandırılırlar
- Hemotoksin; kırmızı kürelerin (alyuvar) yıkımına neden olurlar (hemoliz).
- Fototoksin: Tehlikeli fotosensitiviteye neden olurlar.
Bakteri Toksinleri
- Ekzotoksin: Bakterilerin salgıladığı toksinlerdir (Gram (+) bakteriler)
- Endotoksin: Bakteri parçalandığında açığa çıkan toksinlerdir (Gram (-) bakteriler)
Biyotoksinler
Çoğu zaman toksinin eş anlamlısı olarak kullanıldığını söylemiştik. Biyotoksin kelimesi, toksinin biyolojik kökenine vurgu yapar.
- Mikotoksin; fungal (mantar kaynaklı) biyotoksin
- Mikrobial biotoksinler
- Fitotoksinler; bitki toksinleri
- Venomlar, hayvan zehirleri (yılan, böcek, kabuklu deniz hayvanları)
- Siyanotoksin; siyanobakteriler tarafından üretilir
- Nekrotoksin; nekrotik (ölü) dokulardan açığa çıkar
- Sitotoksin; hücrelere zarar veren
- Botilinium toksini; clostridium botilinium denen ve gıda zehirlenmelerine (botilismus) neden olan bakterinin toksinidir. Botox uygulamalarında ilaç olarak da kullanılır.