Asit

Asit, periton yani karın boşluğunda sıvı birikimidir, genellikle karaciğer hastalıklarına bağlıdır, özellikle de kronik karaciğer hastalığı (siroz). Kalp ve böbrek yetmezliği, peritonitis karsinomatoza, over kanseri ve metastatik karaciğer kanseri diğer yaygın asit nedenlerdir. Teknik olarak, peritoneal boşlukta 25 ml den fazla sıvı birikimi asit olarak kabul edilir.

• Asit resmi, 05 Haziran 2023 tarihinde Vikipedi’den alınmış olup Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 Unported lisansı altındadır. James Heilman, MD tarafından çekilmiştir – Kullanıcının kendi çalışması, Resmin Sayfası
• Obezite resmi, 05 Haziran 2023 tarihinde Vikipedi’den alınmıştır. Bu çalışmanın telif hakkı sahibi olan FatM1ke, bu çalışmayı genel kamuya (creative commons) serbest bırakmıştır. Resmin Sayfası

Tanı

Asit genellikle fizik muayene, ultrason ve bilgisayarlı tomografi (BT) gibi görüntüleme yöntemleri ve parasentez (enjektörle) alınan periton sıvısının analizi yoluyla teşhis edilir.

Fizik Muayene Bulguları

• Karın şişliği
• Lomber bölgelerde dolgunluk (bulging flanks)
• Pozisyonla yer değiştiren matite (shifting dullness)
• Sıvı dalgalanma testi

Karın şişliği: Karın distandü görünür ve sıvı birikimi nedeniyle gerilmiş veya sıkı hissedilir.

Lomber Bölgelerde Dolgunluk: Hasta sırt üstü yattığında, asit nedeniyle her iki lomber bölge dolgun ve gergindir.

Pozisyonla Yer Değiştiren Matite: Karında perküsyon yapılırken, timpanik ses duyulan bölge, asitle dolacak şekilde, hasta yana çevrilerek tekrar perküsyon yapıldığında timpanik sesi mat sese dönüştüğü fark edilir. Tersine hasta yan yatarken mat ses alınan bölglerde, hasta sırtüstü yatarken timpanik ses alınabilir. Bunun nedeni, hastanın pozisyonuna göre asitin yer değiştirmesi ve gazla dolu bağırsakların asitte yüze yüzerek üste çıkmasıdır.

Sıvı dalgalanma testi: Doktor bir elini karın sağ ya da sol yanına koyar ve diğer taraftan hafifçe vurur ya da fiske atar. Eğer vurmaya bağlı oluşan dalga diğer elde hissedilirse, bu bulgu, karında sıvı (asit) varlığını gösterir.

Asit Çeşitleri

Effüzyonlar, sıvı bileşimlerine göre transüda veya eksüda asit olarak sınıflandırılabilir. Asit, aynı zamanda bir tür effüzyon olup “peritoneal effüzyon” olarak da bilinir.

Light Kriterleri

Light Kriterleri, transüdatif ve eksüdatif plevral effüzyonları ayırt etmek için kullanılan üç kriterden oluşur. 3 kriterden oluşan Light Kriterleri aşağıdaki gibidir:

• Plevral sıvı protein/serum protein oranı: 0.5’den büyük bir oran eksüda olarak kabul edilir.
• Plevral sıvı LDH/serum LDH oranı: 0.6’dan büyük bir oran eksüda olarak kabul edilir.
• Plevral sıvı LDH seviyesi: Plevral sıvı LDH seviyesi, serum LDH’nin normal üst sınırının üçte ikisinden büyükse eksüda olarak kabul edilir.

Bu kriterlerden herhangi biri sağlanıyorsa, plevral effüzyon eksüdat olarak sınıflandırılır. Kriterlerden hiçbiri sağlanmıyorsa, effüzyon transüdat olarak sınıflandırılır.

Serum-Asit Albumin Gradyanı (SAAG)

Önemli bir nokta, Light Kriterlerinin esas olarak plevral effüzyonlara uygulanabilir olduğudur ve peritoneal efüzyonlar gibi diğer effüzyon türlerine doğrudan uygulanmayabilir (asit).

Serum-asit albumin gradyanı (SAAG), asit nedenlerini ayırt etmek için daha doğru ve fizyolojik olarak uygun bir testtir. SAAG, peritoneal sıvı albumin düzeyini serum albumin düzeyinden çıkartarak hesaplanır.

Transüdatif Asit (SAAG <11 g/L)

Transüdatif asit, sıvı birikiminin temel olarak kan damarlarında artan basınç veya sıvı dengesindeki bozukluk nedeniyle oluştuğu durumlardır. Genellikle karaciğer sirozu, kalp yetmezliği ve böbrek hastalığı gibi durumlar tarafından tetiklenir ve düşük protein içeriği ile karakterizedir.

• Karaciğer sirozu; asit vakalarının %80’inden sorumludur,
• Kalp yetmezliği; %3,
• Budd-Chiari sendromu

Eksüdatif asit (SAAG >11 g/L)

Eksüdatif asit, peritoneal boşlukta inflamasyon veya enfeksiyon sonucunda yüksek proteinli sıvının sızmasına neden olan durumlardır. Sıklıkla peritonit, pankreatit, maligniteler veya tüberküloz gibi durumlarla ilişkilidir.

• Pankreatik asit, pankreatit, pankreatik yaralanmalar veya pankreatik bir kistin patlaması durumunda pankreatik kanalın (Wirsung) hasar görmesiyle gelişir. Pankreatik sıvı karın boşluğunda birikir.
• Şilöz asit, lenfatik sıvının karın boşluğuna sızması nedeniyle süt gibi bir görünüme sahiptir. Travma, karın cerrahisi ve tüberküloz nedeniyle gelişir.
• Malign asit; asit vakalarının %10’unu oluşturur. Genellikle peritonitis karsinomatoza dan kaynaklanır (kanserin tüm peritona yayılması).
• Renal asiti (nefrotik sendrom); kanda albümin düzeylerinin düşük olmasından kaynaklanır. Albümin kan plazmasındaki en önemli proteindir ve sıvıyı damar içinde tutmada görev yapar.

Altta Yatan Hastalığa Bağlı Asit Çeşitleri

• Sirotik Asit, en yaygın asit türüdür ve kronik alkolizm, hepatit B veya C enfeksiyonu, yağlı karaciğer hastalığı veya diğer karaciğer hastalıklarına bağlı olarak gelişen karaciğer sirozu nedeniyle gelişir.
• Malign asit, over kanseri, gastrointestinal kanserler veya peritonun kendi kanserler gibi karın boşluğuna yayılan kanserlerden kaynaklanır. Malign asit aynı zamanda yaygın karaciğer metastazları nedeniyle de oluşabilir.
• Tüberküloz Asiti, tüberküloz enfeksiyonunun peritonu etkilediği durumlarda ortaya çıkar (peritoneal tüberküloz) .
• Pankreatik Asit, pankreas enzimlerinin karın boşluğuna sızması, inflamasyon ve sıvı birikimine neden olur. Genellikle pankreatit, pankreatik psödokistler veya pankreatik kanal yaralanması ile ilişkilidir.
• Kardiyak Asit, kalp fonksiyonunda bozukluk olduğunda, karaciğerden kanı boşaltan damarlarda (hepatik venler) basınç artar. Bu artmış basınç, sıvının, periton boşluğuna sızmasına neden olur.
• Nefrojenik Asit, ciddi böbrek fonksiyon bozukluğu veya yetmezliğinde gelişlir Bozulmuş böbrek fonksiyonu, sıvı tutulumuna ve elektrolit dengesizliklerine yol açarak asite neden olur.

Asit Miktarının Derecelendirilmesi

• Grade 1 veya hafif asit: Sadece ultrason ve bilgisayarlı tomografide görülebilir,
• Grade 2 veya orta şiddetli asit: Fizik muayenede perküsyon ile tespit edilebilir. Bel bölgesinde dolgunluk ve yer değiştiren matite hissedilebilir,
• Grade 3 veya şiddetli asit: Gözle (inspeksiyon) görünür asit.

Özet

Asit, assit, ascites, karında yani periton boşluğunda sıvı toplanması. Teknik olarak periton boşluğunda 25 ml yi geçen sıvı asit olarak kabul edilir. En çok kronik karaciğer yetmezliğinde (siroz) görülür. Peritonitis karsinomatoza, over kanseri, metastatik karaciğer kanseri, kalp yetmezliği diğer sık nedenlerdir.

Asit Türleri ve Nedenleri

Transüda Asit Nedenleri

• Siroz; asitlerin %80 inden sorumludur,
• Kalp yetmezliği; %3,
• Budd-Chiari sendromu

Eksüda Asit Nedenleri

• Pankreatik asit; pankreatitte bağlı pankreas kanalı (wirsung) hasar gördüğünde, pankreas yaralanbmalarında ya da pankreatik psödokist patladığında gelişir. Pankreatik sıvının karın içinde birikir.
• Şilöz asit (chylous ascites); görünümü süte benzer. Karın boşluğuna sızan lenf sıvısı yüzünden ortaya çıkar. Travma, karın cerrahisi, tüberküloza bağlı gelişir.
• Kanser, tüm asitlerin % 10’una neden olur. Çoğunlukla peritondan (peritoneal karsinomatoz) veya vücudun başka bir yerinden yayılım yapan (metastaz yapan) kanserden kaynaklanan bir sonucudur (peritonitis karsinomatoza).
• Renal asit (Nefrotik sendrom); nedeni,kan albumin düzeyinin normalin altına düşmesidir. Albumin, kan plazmasındaki en önemli proteindir. Kan damarlarının içine sıvı tutmak için işlev görür.

Sınıflandırma

Grade 1: Hafif, sadece ultrason ve BT’de görülür,
Grade 2: Muayenede saptanabilir. Lomber bölgede dolgunluk, yer değiştiren matite saptanır,
Grade 3: Görülebilir asit. Muayene ile doğrulanır

« Return to Dictionary